Terapia ze zwierzętami staje się bardzo popularną formą usprawniania psychoruchowego jako element uzupełniania tradycyjnych metod rehabilitacji stosowanych w takich chorobach, jak: mózgowe porażenie dziecięce, autyzm dziecięcy, zespół Downa czy upośledzenie umysłowe.
Wspomaga pracę z osobami niepełnosprawnymi i nie tylko, a motywatorem w pracy są zwierzęta, tj.: konie, koty, alpaki, osły i psy
Zwierzęta są przyjaciółmi ludzi, a ich towarzystwo potrafi pozytywnie oddziaływać na stan zdrowia psychicznego i fizycznego. Największą moc ma tu dotyk oraz obcowanie z nimi.
Poprzez zooterapię możemy:
Na czym polega animaloterapia?
Najogólniej mówiąc polega na poprawieniu kondycji psychicznej i fizycznej pacjenta poprzez kontakt ze zwierzęciem. W zależności od pacjenta, terapia może wyglądać różnie. Przede wszystkim jest to głaskanie futerka, przytulaniu zwierzęcia, zabawa z nim, czesanie, wykonywanie czynności pielęgnacyjnych, karmienie, czy choćby trzymaniu tylko kota lub psa na kolanach lub spacer na grzbiecie zwierzęcia lub ze zwierzęciem. Sama obserwacja zwierząt czy przebywanie w ich towarzystwie może działać terapeutycznie. Zwierzęta odgrywają także wielką rolę integracyjną. Stają się one obiektem zainteresowania nawet największych milczków i odludków.
Terapia polecana może być w zasadzie dla każdego: dla samotnych, starszych osób, dla niepełnosprawnych, dla osób chorych (zarówno fizycznie, jak i psychicznie), dla dorosłych i dzieci. Zwierzęta mogą pomagać dzieciom z domów dziecka, podopiecznym placówek opieki społecznej oraz domów seniorów, pacjentom placówek rehabilitacyjnych, szpitali, hospicjów. Świetnie sprawdzają się też w działaniach edukacyjnych w szkołach i przedszkolach oraz w działaniach mających na celu zapobieganie patologiom społecznym (np. w ośrodkach opiekuńczo-wychowawczych, w więzieniach).
Zaobserwowano, że zwierzęta potrafią w pewien sposób wniknąć do świata dziecka. Dzieci uspokajają się i wydają się bardziej otwarte. Kontakt z nimi pomaga im radzić sobie z lękiem, pomaga zdobywać ufność w stosunku do otaczającego je świata, okazywać uczucia.
Prowadzone od lat 70tych badania dowodzą, że nawet krótkie obcowanie ze zwierzętami ma pozytywny wpływ na zdrowie i psychikę człowieka. Przebywanie z nimi prowokuje ruch i aktywność, a niejednokrotnie przynosi po prostu radość życia. Podwyższa poczucie bezpieczeństwa, zmniejsza lub eliminuje lęki. Zabawa ze zwierzętami ma też znaczenie dla zdrowia fizycznego, ponieważ skutkuje obniżeniem poziomu cholesterolu, mniejszym ciśnieniem krwi, unormowanym rytmem serca.
Obcowanie ze zwierzętami cudownie rozwija wrażliwość u dzieci- uczy empatii, cierpliwości oraz samokontroli.
Dane wskazują na to, że fizyczny kontakt ze zwierzakiem ( głaskanie, drapanie, przytulanie ) stymuluje organizm człowieka do wytwarzania endorfin czyli hormonów szczęścia, które wywołują doskonałe samopoczucie, stany zadowolenia, tłumią odczuwanie bólu. Tak więc kontakt ten odpręża, uspokaja, powoduje rozluźnienie oraz pobudza nasz układ odpornościowy.
ONOTERAPIA
Dziedzina zooterapii. Zwierzęciem, które wspomaga rehabilitację jest osioł - jedno z najwcześniej udomowionych zwierząt jucznych, używanych czasami jako zwierzę pociągowe lub wierzchowe. W onoterapii sporadycznie wykorzystuje się też muły i ośliki.
Pomimo naturalnych podobieństw do konia, osioł ma cechy, które szczególnie predestynują go do pracy z dziećmi. Są to:
Wygląd – osioł jest z reguły mniejszy od konia (często ma rozmiar kuca szetlandzkiego), nie wzbudza więc lęku. Poza tym jest trochę jakby karykaturą konia – ma duży łeb, wielki brzuch, często łękowaty grzbiet.
Charakter – osioł jest wrażliwy, wierny, towarzyski i ciekawski. Struktura społeczna dzikich osłów różni się diametralnie od struktury społecznej dzikich koni: stadu, składającemu się z dość luźno ze sobą związanych osobników, przewodzi najbardziej doświadczona oślica. Ogiery to często niewykazujący terytorializmu samotnicy. Klacze i wałachy – pomimo przysłowiowego oślego uporu – są znacznie bardziej uległe niż ich końskie odpowiedniki.
Wytrzymałość – nie jest tak wymagający pod względem ilości i jakości pożywienia i wody, co koń.
Bezpieczeństwo – jako niższy i mniej płochliwy od konia osioł doskonale nadaje się do wszelkich zajęć z dziećmi. Nawet wykazujące terytorializm ogiery, pod odpowiednią ręką, nie stwarzają zagrożenia.
Chód osła – osioł jest bardziej stateczny niż koń. Pod siodłem niechętnie przechodzi do kłusa, a tylko sporadycznie i bez obciążenia do galopu. Idąc stępem osioł ma proporcjonalnie dłuższy krok niż koń, jednocześnie ma węższy grzbiet, co ułatwia jazdę. Przekazywanie wzorca chodu jest najbardziej unikatowym celem hipoterapii i onoterapii. Taki sposób prowadzenia terapii jest wskazany najbardziej dla dzieci i młodzieży chodzących samodzielnie w nieprawidłowym wzorcu, uczących się chodzić oraz siedzących samodzielnie, ale niestabilnie.
ALPAKOTERAPIA
Alpakoterapia to dziedzina zooterapii, która opiera się na współpracy terapeuty i pacjenta z alpaką. W tej relacji alpaka stanowi motywator do podjęcia działania, co pozytywnie wpływa na sferę emocjonalną, poznawczą oraz społeczną. Kontakt z nimi w szczególności pozytywnie wpływa na dzieci. Dba o ich rozwój ruchowy, wspomaga budowanie samooceny dziecka oraz pewności siebie. Ze względu na to, iż dziecko sprawuje opiekę nad alpaką, uczy się empatii oraz odpowiedzialności nad drugą istotą. Pod tym względem pełni funkcję wychowawczą, a także resocjalizacyjną. Takie działania terapeutyczne wspomagają rehabilitację ruchową oraz umysłową osób niepełnosprawnych poprzez działania terapeutyczne oparte na kontakcie z alpakami. Służą poprawie samopoczucia człowieka w sferach: społecznej, emocjonalnej, poznawczej i fizycznej.
Poprzez zabawy, przytulanie, głaskanie, dzieci rozluźniają się, otwierają, są radosne, uśmiechnięte i bardzo precyzyjnie wykonują ćwiczenia. Dzięki zajęciom ze zwierzętami dzieci są odważniejsze, oswajają się z tym co miękkie, twarde, mokre czy suche, uczą się panowania nad ciałem. Bardzo istotnym elementem jest również ruch, tego typu zajęcia poprawiają motorykę. A ponadto niezwykle pogodne alpaki poprawiają także samopoczucie, zarówno dzieciom jak i opiekunom.
Do alpakoterpii wykorzystywane są alpaki wykazujące chęć obcowania z ludźmi, zaprzyjaźniają się także z innymi zwierzętami. Szczególnie pozytywne nastawienie mają do dzieci. Zwierzęta te dają się głaskać i przytulać, a sam ich wygląd wzbudza sympatię i uśmiech, gdyż wyglądają jak żywe maskotki. Mają bardzo miękkie oraz przyjemne w dotyku futro, które jest hipoalergiczne, co stanowi atut dla alergików. Są też inteligentne i interesują się tym, co dzieje się w ich otoczeniu. Szybko uczą się nowych rzeczy, jak np. jedzenie z ręki człowieka czy chodzenie na smyczy. Alpaki to zwierzęta o bardzo łagodnym usposobieniu, delikatne i zupełnie pozbawione agresji. Jedyną formą ich obrony jest ucieczka.
KYNOTERAPIA
Terapia z udziałem psów. Poprzez bezpośredni kontakt dziecka z psem następuje wyzwalanie pozytywnych emocji, rozładowanie napięć, a przede wszystkim rozwijana jest spontaniczna sprawność ruchowa.
To metoda wspomagająca i wzmacniająca rehabilitację, edukację, efektywność rozwoju osobowości, w której bodźcem do podejmowania działań jest odpowiednio przygotowany pies, prowadzony przez wykwalifikowanego kynoterapeutę.
To właśnie ta forma terapii wzbudza w dziecku ogromne emocje. Dzieje się tak dzięki bezinteresowności psa, który nie ocenia, nie krytykuje, ale akceptuje dziecko takim jakim ono jest. Dzieci aby zaspokoić swoją naturalną ciekawość podążają za psem, okazują mu zainteresowanie. Bezpośredni kontakt z żywym zwierzęciem zaspokaja potrzeby dziecka : potrzebę dotyku, czułości, bliskości. Dzięki zabawie z psem, nieświadomie w odczuciu dziecka, prowadzimy specjalistyczną rehabilitację, ukierunkowaną indywidualnie na jego potrzeby.
FORMY
Spotkanie z Psem (SP) - zajęcia z psem, które mają na celu stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy uczestnikami a psem. W trakcie spontanicznej, radosnej zabawy (ukierunkowanej przez prowadzącego) uczestnicy przyzwyczajają się do kontaktu z psem, głaszczą go, wydają polecenia. Zajęcia SP mają za zadanie dostarczenie uczestnikom pozytywnego ładunku emocjonalnego i satysfakcji z obcowania z psem, przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów, pobudzają aktywność, pozwalają oderwać się od otaczającej rzeczywistości. W zależności od potrzeb podopiecznych i możliwości placówki mają formę spotkań indywidualnych lub pracy grupowej. Mogą odbywać się w formie spotkań jednorazowych lub zajęć cyklicznych. Czas trwania zwykle nie jest jednoznacznie określony. Kynoterapeuta prowadzi dokumentację zajęć polegającą na zapisie spostrzeżeń dotyczących zachowania się podopiecznych.
Edukacja z Psem (EP) - zajęcia mają na celu usprawnienie sfery intelektualnej i poznawczej, co wymaga odpowiedniego przygotowania (scenariusza) oraz wiedzy i umiejętności osób prowadzących wykraczających poza ramy SP. Dlatego wyodrębniono je w oddzielnej formie. Zajęcia najczęściej odbywają się w przedszkolach i szkołach. Pies uczestnicząc aktywnie w zajęciach motywuje do nauki i poprzez stworzenie przyjaznych warunków emocjonalnych zwiększa możliwości przyswojenia wiedzy. Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których bohaterem jest jego nowy przyjaciel - pies. EP pomaga również osobom o obniżonej percepcji lub niechęci (z różnych powodów) do przyswajania wiedzy i przebywania w szkole. Zajęcia prowadzone są w grupach (klasach) lub indywidualnie przez zespół kynoterapeutyczny kierowany przez pedagoga. Mają określony scenariusz realizujący program nauczania. Wskazana jest ewaluacja i dokumentacja zajęć.
Terapia z Psem (TP) - jest to zestaw ćwiczeń ukierunkowanych na konkretny, zaplanowany cel, z zakresu kompleksowej rehabilitacji, do których układana jest metodyka w porozumieniu ze specjalistą np. lekarzem prowadzącym, rehabilitantem, psychologiem. Charakteryzuje się indywidualnym podejściem do każdego uczestnika, jego możliwości i potrzeb. TP powinna być w pełni dokumentowana. Każdy uczestnik ma założoną kartę informacyjną i kartę przebiegu zajęć, w której wpisujemy rodzaj prowadzonych ćwiczeń oraz ich efekty. Pozwala to na okresowe sprawdzenie skuteczności i doboru metod. TP jest systemem rozwijalnym tzn. w miarę postępów stosujemy stopniowanie trudności. Najkorzystniejszą formą TP są zajęcia indywidualne lub w bardzo małych grupach (zwykle nie więcej niż 3 osoby)
HIPOTERAPIA
Jedna z metod rehabilitacji psycho-ruchowej osób niepełnosprawnych. Swoją specyfikę zawdzięcza koniowi biorącemu udział w terapii. Stan dzieci poprawia się podczas jazdy konnej i kontaktu ze zwierzęciem. Dla wielu z nich nawiązanie uczuciowej więzi z koniem wspomaga rozwój samodzielności i wzmacnia poczucie własnej wartości.
Hipoterapia jest wyjątkową i niepowtarzalną metodą usprawniania dzięki obecności konia – współterapeuty. Koń i jego ruch dają zupełnie nowe i niespotykane w innych metodach terapeutycznych możliwości
Stosowana jest zarówno u dzieci, młodzieży, jak i u dorosłych. Terapia z zastosowaniem metody hipoterapii obejmuje głównie osoby niepełnosprawne ruchowo, sensorycznie i umysłowo. Dobroczynne dla zdrowia skutki kontaktu z koniem znane były już w starożytności. Jako metoda leczenia pojawiły się w nowoczesnej medycynie w latach 50.-60. XX w., zwłaszcza w neurologii, ortopedii i psychiatrii
Celem terapii z koniem (z elementami jazdy konnej) jest przywrócenie pacjentom sprawności fizycznej i psychicznej w możliwym do osiągnięcia zakresie. Hipoterapia stanowi jeden z elementów rehabilitacji leczniczej i jako taka jest prowadzona przez specjalistę, na zlecenie i pod kontrolą lekarza. Hipoterapeuta pełni rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo oraz rolę przewodnika w kontakcie ze zwierzęciem. Konie stosowane w hipoterapii dobiera się starannie pod kątem pożądanych cech (przede wszystkim cech charakteru). Muszą one być m.in.: łagodne, posłuszne, o odpowiedniej budowie i wieku.
FELINOTERAPIA
Felinoterapia albo koto-terapia jest jedną z form animaloterapii. Tutaj kot stanowi pomost, po którym terapeuta dociera do osoby potrzebującej i nawiązuje z nią kontakt. Felionoterapia jest formą terapii kontaktowej. Opiera się na założeniu, że kontakt ze zwierzęciem przyczynia się do poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka, dzięki czemu zwiększają się czynności poznawcze i polisensoryczne pacjenta. Jest to terapia, która przełamuje wszelkiego rodzaju ograniczenia, ułatwia komunikację, rozwija zdolność okazywania uczuć i emocji, zmniejsza poczucie samotności. To także zabawa i edukacja wspierana udziałem mruczącego terapeuty. Chwile spędzane z kotem emanują ciepłem miękkiego futra, spokojnym mruczeniem, a muśnięcie łapką niespodziewanie potrafi zmienić nasze widzenie świata...
Kontakt z kotem ma pozytywny wpływ na psychikę osób, które biorą udział w tego rodzaju terapii, poprawia ich nastrój, pomaga przełamać lęk. Kot odgrywa ważną rolę w integrowaniu środowiska społecznego jak i rodzinnego. Jest partnerem do zabawy, jest generatorem rozmów, daje możliwości nauki odpowiedzialności i opieki.
Czasem felinoterapia przynosi lepsze efekty niż dogoterapia (niejednokrotnie wywołuje pozytywne skutki wtedy, gdy dogoterapia w ogóle nie pomogła). Wynikać to może z tego, że pies dla pewnych osób może być zbyt wymagający, zbyt hałaśliwy i zbyt bezpośredni. U takich osób kot zyskuje przychylność swoim spokojem.
Do felinoterapii wykorzystywane są koty, które spełniają określone wymagania tj.: chcą nawiązywać kontakt z człowiekiem, chętnie się bawią, akceptują zmianę otoczenia, podczas zabawy nie wyciągają pazurków. Kot uczestniczący w felinoterapii nie wymaga tresury. Wystarczy jego naturalny sposób zachowania